Βασικές Έννοιες της Ζήτησης

Ξεκινάμε με κάτι που ζεις καθημερινά! Κάθε φορά που θέλεις να αγοράσεις κάτι, έχεις μια ανάγκη που θες να ικανοποιήσεις. Κάθε αγαθό που καταναλώνεις σου δίνει χρησιμότητα (utility), δηλαδή ικανοποίηση.

Ο στόχος σου ως καταναλωτή είναι να πετύχεις τη μέγιστη χρησιμότητα. Αυτό που σε περιορίζει; Δύο πράγματα: η τιμή του αγαθού και το ύψος του εισοδήματός σου.

Ας δούμε ένα παράδειγμα με coca-cola! Όταν η τιμή είναι 1€, αγοράζεις 20 κουτάκια τον μήνα. Αν η τιμή ανέβει στα 1,5€, το εισόδημά σου δεν επαρκεί - θα αγοράσεις μόνο 10 κουτάκια και ίσως στραφείς στην pepsi. Αντίθετα, αν η τιμή πέσει στα 0,70€, θα αγοράσεις 30 κουτάκια!

Νόμος της Ζήτησης: Όταν αυξάνεται η τιμή, μειώνεται η ζητούμενη ποσότητα. Όταν μειώνεται η τιμή, αυξάνεται η ζητούμενη ποσότητα.

Πίνακας και Καμπύλη Ζήτησης

Τα δεδομένα από το παράδειγμα τα οργανώνουμε σε πίνακα ζήτησης. Συμβολίζουμε την τιμή με P (Price) και τη ζητούμενη ποσότητα με QD (Quantity demanded).

Ο ατομικός πίνακας ζήτησης αφορά έναν μόνο καταναλωτή. Όταν τον μετατρέπουμε σε γράφημα, παίρνουμε την ατομική καμπύλη ζήτησης που έχει αρνητική κλίση (από πάνω αριστερά προς κάτω δεξιά).

Στην πραγματική αγορά υπάρχουν πολλοί καταναλωτές. Η αγοραία ζητούμενη ποσότητα είναι το άθροισμα των ατομικών: QDαγ = QD1 + QD2. Έτσι δημιουργούμε την αγοραία καμπύλη ζήτησης που επίσης έχει αρνητική κλίση.

Βασικό χαρακτηριστικό: Η καμπύλη ζήτησης πάντα έχει αρνητική κλίση, επιβεβαιώνοντας τον νόμο της ζήτησης.

Γραμμική Συνάρτηση Ζήτησης

Τώρα μπαίνουμε στα μαθηματικά! Η γραμμική συνάρτηση ζήτησης έχει τον τύπο QD = a + bP. Για να τη βρεις, χρειάζεσαι δύο σημεία από τον πίνακα ζήτησης.

Ας δούμε ένα παράδειγμα: Με P=10, QD=150 και με P=20, QD=110. Φτιάχνουμε σύστημα εξισώσεων:

• 150 = a + 10b
• 110 = a + 20b

Λύνοντας το σύστημα: b = -4 και a = 190. Άρα QD = 190 - 4P.

Για να βρεις τη ζητούμενη ποσότητα σε οποιαδήποτε τιμή, απλά αντικαθιστάς! Π.χ. για P=30: QD = 190 - 4(30) = 70 μονάδες.

Συμβουλή: Πάντα ελέγχεις την απάντησή σου αντικαθιστώντας τα αρχικά σημεία στη συνάρτηση!

Μαθηματικό Παράρτημα: Εύρεση Μέσου

Χρειάζεσαι αυτή την τεχνική για να βρίσκεις το μέσο σημείο μιας καμπύλης ζήτησης. Αν έχεις δύο σημεία A(XA, YA) και B(XB, YB), το μέσο M έχει συντεταγμένες:

XM = $XA + XB$/2 και YM = $YA + YB$/2

Αυτός ο τύπος είναι απλός αλλά πολύ χρήσιμος στις ασκήσεις! Απλά προσθέτεις τις συντεταγμένες των δύο σημείων και διαιρείς δια 2.

Στα οικονομικά, αυτό σημαίνει: PM = $P1 + P2$/2 για την τιμή και QM = $Q1 + Q2$/2 για την ποσότητα.

Προσοχή: Πάντα βρίσκεις πρώτα τα σημεία τομής με τους άξονες πριν υπολογίσεις το μέσο!

Συνολική Δαπάνη

Η συνολική δαπάνη (Σ.Δ.) δείχνει πόσα χρήματα ξοδεύουν οι καταναλωτές για ένα αγαθό. Ο τύπος είναι απλός: Σ.Δ. = P × QD.

Παράδειγμα: Αν η τιμή είναι 10€ και αγοράζεις 80 μονάδες, η συνολική δαπάνη είναι 10 × 80 = 800€. Στο γράφημα, η Σ.Δ. φαίνεται ως εμβαδόν ορθογωνίου.

Για να βρεις το μέσο της καμπύλης: Πρώτα βρίσκεις τα σημεία τομής με τους άξονες, μετά χρησιμοποιείς τις συντεταγμένες μέσου. Π.χ. με σημεία (0, 10.000) και (50, 0): PM = 25 και QM = 5.000.

Χρήσιμη τεχνική: Η συνολική δαπάνη είναι κλειδί για να καταλάβεις τι τύπου συνάρτηση έχεις μπροστά σου!

Ισοσκελής Υπερβολή

Η ισοσκελής υπερβολή έχει τον τύπο QD = A/P, όπου A είναι σταθερός αριθμός που ισούται με P × QD.

Το μοναδικό χαρακτηριστικό της ισοσκελούς υπερβολής; Η συνολική δαπάνη είναι πάντα σταθερή για κάθε τιμή! Αυτό σημαίνει ότι όταν η τιμή αλλάζει, η ποσότητα αλλάζει ακριβώς τόσο ώστε το γινόμενό τους να μένει το ίδιο.

Παράδειγμα: Αν QD = 2400/P, τότε για κάθε τιμή η Σ.Δ. = 2400. Όταν P = 10, QD = 240 και Σ.Δ. = 2400. Όταν P = 20, QD = 120 και πάλι Σ.Δ. = 2400.

Κλειδί για την αναγνώριση: Αν σε όλους τους συνδυασμούς τιμής-ποσότητας η συνολική δαπάνη είναι ίδια, έχεις ισοσκελή υπερβολή!

Πώς να Ξεχωρίζεις τους Τύπους Συναρτήσεων

Μπερδεύεσαι αν μια συνάρτηση είναι γραμμική ή ισοσκελής υπερβολή; Υπάρχουν δύο απλοί έλεγχοι:

Έλεγχος για ισοσκελή υπερβολή: Υπολογίζεις τη Σ.Δ. = P × QD για όλους τους συνδυασμούς. Αν είναι σταθερή παντού, έχεις ισοσκελή υπερβολή.

Έλεγχος για γραμμική: Υπολογίζεις το λόγο ΔQD/ΔP ανά δύο διαδοχικούς συνδυασμούς. Αν είναι σταθερός, έχεις γραμμική συνάρτηση.

Παράδειγμα: Σε έναν πίνακα με τιμές 10, 20, 30, 40, 50 και αντίστοιχες ποσότητες 120, 60, 40, 30, 20, η Σ.Δ. είναι πάντα 1200. Άρα: QD = 1200/P.

Πρακτική συμβουλή: Ξεκίνα πάντα με τον έλεγχο της σταθερής Σ.Δ. - είναι πιο εύκολος!

Εφαρμογή Ελέγχου Τύπου Συνάρτησης

Ας εφαρμόσουμε τη μέθοδο σε ένα συγκεκριμένο παράδειγμα! Έχουμε πίνακα με P: 10, 20, 30, 40 και QD: 200, 160, 120, 80.

Έλεγχος ισοσκελούς υπερβολής: Σ.Δ.A = 10 × 200 = 2000, Σ.Δ.B = 20 × 160 = 3200. Δεν είναι ίδια, άρα δεν είναι ισοσκελής υπερβολή.

Έλεγχος γραμμικής: $ΔQD/ΔP$A→B = (160-200)/(20-10) = -40/10 = -4. $ΔQD/ΔP$B→Γ = (120-160)/(30-20) = -40/10 = -4. Ο λόγος είναι σταθερός = -4, άρα είναι γραμμική!

Επειδή QD = a + bP και b = -4, έχουμε QD = a - 4P. Αντικαθιστώντας το σημείο B: 160 = a - 4(20), άρα a = 240. Τελική απάντηση: QD = 240 - 4P.

Σημαντικό: Πάντα κάνεις και τους δύο ελέγχους για να είσαι σίγουρος!

Μετατόπιση Καμπύλης Ζήτησης

Οι παράγοντες ζήτησης (όπως το εισόδημα) μπορούν να μετατοπίσουν ολόκληρη την καμπύλη! Ας δούμε ένα παράδειγμα με QD = 200 - 4P για ένα κανονικό αγαθό.

Αν το εισόδημα αυξηθεί, η ζήτηση για κανονικό αγαθό αυξάνεται. Με αύξηση 50%: QD2 = QD + 0,5 × QD = $200 - 4P$ + 0,5$200 - 4P$ = 200 - 4P + 100 - 2P = 300 - 6P.

Παρατηρούμε ότι αλλάζουν και οι δύο παράμετροι (α και β). Η αρχική καμπύλη είχε τομές στα σημεία (0, 200) και (50, 0). Η νέα έχει τομές στα (0, 300) και (50, 0).

Προσοχή: Όταν η ζήτηση μεταβάλλεται κατά σταθερό ποσοστό, η μετατόπιση δεν είναι παράλληλη!

Παράλληλη Μετατόπιση Καμπύλης

Υπάρχει και η παράλληλη μετατόπιση, όπου μόνο η παράμετρος α αλλάζει! Ας δούμε ένα παράδειγμα από την εφαρμογή 5.5.

Με δεδομένα P: 5, 10 και QD: 60, 40, βρίσκουμε τη γραμμική συνάρτηση. Λύνοντας το σύστημα: 60 = a + 5b και 40 = a + 10b, παίρνουμε b = -4 και a = 80. Άρα QD1 = 80 - 4P.

Όταν η ποσότητα αυξάνεται κατά 20 μονάδες σε κάθε τιμή, απλά προσθέτουμε 20 στην αρχική συνάρτηση: QD2 = 80 - 4P + 20 = 100 - 4P.

Εδώ μόνο η παράμετρος α άλλαξε (από 80 σε 100), ενώ η β (-4) έμεινε ίδια. Αυτό δημιουργεί παράλληλη μετατόπιση.

Διαφορά κλειδί: Σταθερό ποσοστό → μη παράλληλη μετατόπιση. Σταθερή ποσότητα → παράλληλη μετατόπιση!